Forum (voor Democratie) geeft de Overheid weg

Zo luidt aldus de titel van een artikel in de gemeentekrant van Etneemeg, een fictieve gemeente in 2030. De krant doet verslag van allerlei ontwikkelingen zoals duurzaamheid en hoe de gemeentemedewerker van de toekomst er uit ziet aan de hand van een vacaturetekst. De krant is opgesteld met enkele collega-gemeenteambtenaren als onderdeel van de Meetup Datagedreven Organiseren. Een onderdeel van die krant is dus dit artikel: de terugblik op 2020, waarin kennelijk verkiezingen gehouden zijn, FvD de grootste geworden is, en de eerste grote veranderingen aangekondigd worden. Het stuk verweeft enkele actuele trends met een stuk creativiteit, resulterend in een visie op hoe het ook zou kunnen gaan omdat het gemak van Google en Uber wel eens verwacht kan worden van overheidsorganisaties. Ik deel dit artikel op persoonlijke titel, nieuwsgierig naar de reacties om allemaal een stukje wijzer te worden. Misschien wel net zo wijs als een uil… Onderstaand het artikel recent gepubliceerd ook op LinkedIn.

Forum (voor Democratie) geeft overheid weg

Na de overweldigende verkiezingsoverwinning van 2020 heeft Forum aangekondigd het monopolie op overheidsdiensten op te heffen. Dat was toen heel bijzonder maar ook een beetje te verwachten. Initiatieven als ‘Right to Challenge’ en ‘Common Ground’ vonden hun weg naar de gemeentelijke bestuursagenda’s. Maar het ging een aantal mensen te ver om met die ambities pas ergens in 2030 resultaat te zien. We kennen ze nu als de Franchisecanen, naar voorbeeld van de Franciscanen samenwerkend ten dienste van de samenleving, met uitzondering van de ambitie arm te blijven.

Het begon met 4 ondernemers die hielden van hun bedrijf. Door bewust van formule te wisselen vonden zij steeds beter aansluiting bij hun doelgroep. Denk maar aan de Gamma die de Hubo werd, de Starbucks die voorheen Julia’s heette. Maar ook zij die trouw bleven aan hun formule vanwege uitstekende centrale dienstverlening sloten zich aan bij die moedige beweging. Het doel daarvan? Om gezamenlijk een franchise organisatie op te tuigen en de concurrentie aan te gaan met de huidige aanbieders van dienstverleningstaken van de lokale overheid: de gemeenten zelf. Na enkele werkoverleggen in het Torentje was met Thierry Baudets volmondig ‘laat maar zien!’ de kogel door de kerk. Deze club betrad heilige grond.

Een burgermeester werd het te veel toen … de Hema aankondigde naast worst en kleertjes ook de verhuizingen te willen verzorgen.

Al gauw meldden de eerste gemeenten zich zelf. Ze waren moe en murw van gedoe met leveranciers, van het niet meer kunnen vinden, binden en boeien van collega’s, van veranderende wet- en regelgeving waardoor er nog amper plaats was voor bezinning over gevoerd beleid. De wil bestond onverminderd, maar de informatiepositie was dusdanig uitgehold door bezuinigingen en knellende functiehuizen, dat men botweg geen goed beeld meer had van wat de gemeente deed en had uitbesteed in de steeds meer digitaliserende samenleving. Een burgermeester werd het te veel toen op een lokale ondernemersborrel tegen het einde van de avond de locatiemanager van de Hema aankondigde naast worst en kleertjes ook de verhuizingen te willen verzorgen. Een retailer pur-sang, want dan kon ie tegelijk ook spulletjes verkopen; de eerste fles wijn zou de klant erbij cadeau krijgen… Een wethouder elders in het land deelde met misnoegen dat er een Instagrampagina was die ‘beter’ functioneerde dan de eigen bijstandsportal… burgers die deze dienst afnamen, ontvingen ook… Wajong was just a WOB away… en de moeizaam aangeleverde gegevens werden door algoritmen omgetoverd tot succesvolle paden naar gemeentelijke voorzieningen. Met aangeboden voor-ingevulde formulieren liet het effect zich raden.

Het omkatten van panden, inventaris en communicatie was een fluitje van een cent.

Gemeente Zero, gelegen in het midden van Nederland, was met zo’n 70.000 inwoners en een levendige Forum community waar het allemaal ook echt begon. De Franchisecanen werden gekoppeld aan de wethouder van Zero. En omdat Zero artikel 12 was, werd de weerstand tot radicale verandering niet meer serieus genomen. Er werd namelijk een tweede dienstverlenende organisatie opgetuigd als cocreatie met de Franchisecanen. Inkoop, Financien, HR, het contact centrum en zonder meer IT werden qua activiteiten gereduceerd tot microservices, per functie aaneengeschakeld met een low-code platform, geheel in vernieuwde huisstijl. Een aantal nieuwsgierige medewerkers raakten enthousiast en werden met open armen ontvangen in de nieuwe franchise organisatie. Zij werden de eerste trainers, geholpen door de expertise van de Franchisecaners. Het omkatten van panden, inventaris en communicatie was een fluitje van een cent. Niet in de minste plaats ook succesvol omdat, naar voorbeeld van de bouwmarkten, de self-service gedachte hier uitstekend z’n vierkante meters kon krijgen. Immers: de meeste ondersteunende diensten werden daarna als een webshop aangeboden; grote ruimten van het gemeentehuis werden omgekat tot huiskamers waar burgers voor een praatje en hun paspoort terecht konden. De IT verdween compleet naar het centrale rekencentrum.

De vonk kwam weer terug…

De snelheid waarmee namelijk geleverd werd kon niet overtroffen worden door de huidige Gemeente Zero IT. Ook hier werden enkele enthousiastelingen gevonden die hun werkplezier hervonden, zelfs na hun 50ste. Ze waren destijds de innovatievelingen, de jonge honden. Maar door mismanagement en leveranciersperikelen doofde het vuur en deed scepsis zijn intrede. De vonk kwam weer terug nu ze, geholpen door kleine teams experts die de creaties van de geest qua digitale dienstverleningsconcepten binnen twee weken tot werkende oplossingen konden ontwikkelen. Zelfs de architect ging om: nog nooit had ie een integer platform, gestoeld op de Common Ground filosofie, zo flexibel, gebruiksvriendelijk en schaalbaar zien werken. De verbindingsofficieren tussen gemeentelijke beleidsmakers en de organisatie achter de franchiseformule werkten als een vliegende brigade, van sprint naar sprint door het ganse land. Er bestond zelfs een wachtlijst om in die teams mee te draaien…

Ik hoop dat je met plezier dit stukje gelezen hebt, en misschien wel iets vindt van de genoemde trends. Stel je eens voor hoe het ook anders zou kunnen lopen. Geniet van die gedachte en ik zou het leuk vinden als je die deelt via LinkedIn.